Sözcü gazetesi müellifi Yılmaz Özdil, bugünkü köşesinde, “İbret öyküsü” başlıklı dikkat çeken bir yazı kaleme aldı.
Özdil yazısında, Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ne değinerek, Sovyet uçak gemisi olan Varyag’dan bahsetti.
Çinli “işadamının” 2000’li yıllarda Varyag’ı satın alarak, adeta denizden sürükleye sürükleye Çin’e götürdüğünü anlatan Özdil, Varyag’ın kıssasından kelam edip, 2012 yılında Çin’in birinci uçak gemisi olarak denize açılmasının seyahatini aktardı.
“O gün, uçak gemisini Ukrayna’ya hibe eden, boğazlardan geçmesine hiç sesini çıkarmayan, hatta mutlu olan Rusya, bugün, Ukrayna’ya denizden yardım edilmesin diye, sıkı sıkıya Montrö’yü tembihliyor” diyen Özdil, “O gün, Ukrayna’nın dubasını boğazlardan sakın geçirme diye talimat veren, sıkı sıkıya Montrö’yü tembihleyen ABD, bugün, Ukrayna’ya yardım etmek için boğazlardan savaş gemilerini geçirmek istiyor. İbret hikayesidir Varyag” diye belirtti.
Özdil, Montrö’nün bu yüzden asla değişmemesi gerektiğinin altını çizdi.
Özdil’in Varyag’ın hikayesini anlattığı yazısı şu formda:
“Varyag.
1985 yılında, Karadeniz’deki Nikolayev tersanesinde, Sovyetler Birliği’nin ikinci uçak gemisi olarak inşa edilmeye başlandı.
304 metre uzunluğunda, 75 metre genişliğindeydi.
Ama… 1991 yılında Sovyetler Birliği çöktü, dağıldı.
Rus iktisadı de çökünce, Varyag öylece bırakıldı, motoru yoktu, dümeni yoktu, silahları yoktu, elektronik aksamı yoktu, şimdi prizi bile yoktu, halk ortasındaki tabirle yalnızca “kaporta”dan ibaretti, 50 bin ton tartısında, duba üzere, su üstünde duran kütleydi.
İskelesine bağlı olduğu Nikolayev tersanesi, Sovyetler Birliği dağılınca Ukrayna hudutları içinde kalmıştı.
Rusya’nın o ekonomik kahırda harcayacak tek kuruşu bile yoktu, bekletseler çürüyecekti, düşündüler taşındılar, Ukrayna’ya hibe ettiler.
Ukrayna iktisadı Rusya’dan beterdi, memur maaşlarını bile ödeyemez durumdaydılar, Varyag’ı hurda fiyatına satışa çıkardılar.
Rüşvet pazarlıkları altı yıl sürdü.
İngiltere ve Avustralya talipti.
İngiltere 1996’da satın aldı, fakat her ne olduysa mukavele iptal edildi.
İki yıl daha geçti, 1998 yılında, Hong Konglu bir işadamı tarafından yalnızca 20 milyon dolara satın alındı.
Varyag’ı ölmüş eşek fiyatına kapatan Hong Konglu işadamı güya turizm şirketi sahibiydi, “dünyanın en büyük yüzen kumarhanesi yapacağım” diyordu.
Elbette palavraydı, kumarhane sıkıntısına inanmak için öküz olmak gerekiyordu, Çin devleti ismine hareket ettiğini, turizmci işadamı kimliğinin paravan olduğunu herkes biliyordu. Ama… Kesenin ağzını açmıştı, Ukrayna yöneticilerine şakır şakır avanta vermiş, votka banyoları yaptırmış, yöneticilerin sevgililerine değerli çantalar, marka ayakkabılar dağıtmış, Varyag’ı tereyağından kıl çeker üzere almıştı.
Âlâ de…
Çin’e nasıl götürecekti?
Onun da hesabını yapmıştı, Hollandalı uzman bir şirketle anlaşmıştı, cazip ve itici römorkörlerle sürükleye sürükleye götürecekti.
Kabak bizim başımıza patladı…
Washington “sakın geçirme” dedi.
Niçin?
ABD idaresi bize Montrö’yü hatırlattı, “Montrö’ye nazaran bu ebatta bir savaş gemisi boğazlardan geçemez, Türkiye buna müsaade verirse, Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ne ters davranmış olur” diyordu.
ABD bangır bangır itiraz ederken, Rusya hiç sesini çıkarmıyordu.
Varyag’ın Çin’e gitmesi, Moskova’yı hiç rahatsız etmiyordu.
Hatta mutlu oluyorlardı.
Haydi bakalım, Hong Konglu işadamı bu kere Ankara’yla pazarlık etmeye başladı.
İki yıl sürdü.
Varyag bu iki yıl boyunca römorkörlerin yedeğinde Karadeniz kıyılarında döndü dolaştı.
2000 yılında…
Çin devlet lideri Türkiye’ye geldi.
“Köklü ortak tarihimiz var” filan diyerek yıkama yağlama yaptı, “küresel aktörsünüz” filan diyerek pohpohladı, sonuçta bitirici vuruşu yaptı, “Çin’den size akın akın turist gelecek” dedi.
Pek açıktı…
Varyag’ın geçişine müsaade verin, Çinli turistleri göndereyim diyordu.
E olağan, Ankara anında yelkenleri suya indirdi.
O güne kadar sert tabirlerle “uçak gemisi geçemez” diyen devlet büyüklerimiz, birdenbire “uçak gemisi değil ki, motoru bile yok, silahı yok” demeye başladı.
Hong Konglu işadamı muhtemelen uygun ayaklara uygun ayakkabı kutularını dağıtmıştı.
Yalaka basınımız o vakitler da yalakaydı, manşetlerden havayi fişekler fırlatıldı, “Çin’den 2.5 milyon turist gelecek, yaşasın” haberleri yapıldı.
Sayın ahalimiz pek sevindi.
Varyag’ın geçişine müsaade verildi.
Fotoğraf makinesini kapan Boğaz’a koştu, herkes sevinçle “bize 2.5 milyon turist gönderecek olan Varyag’ın fotoğrafı”nı çekti.
Çin’den turist bekleyenler elbette babayı alacaktı lakin, Varyag olanca heybetiyle yaklaştı, çelik halatlarla bağlı altı römorkör tarafından çekilerek, İstanbul Boğazı’ndan ağır ağır geçti.
5 saat 55 dakika sürdü.
Marmara’yı katetti.
Çanakkale Boğazı’ndan geçti.
Ege’ye açıldı.
Yunanistan’ın Eğriboz adası açıklarında fırtınaya yakalandı.
Halatları koptu, başıboş sürüklenmeye başladı.
Hong Konglu işadamı güvertede vazife yapmaları için Filipinli denizciler tutmuştu, onları kurtarmak için Yunanistan’dan yardım istedi, Yunan askeri helikopteri Varyag’a indi, Filipinlileri kurtardı.
Halatlar yine römorkörlere bağlanmaya çalışılırken, Hollandalı bir gemici denize düştü, öldü.
Gümbür gümbür hava, anca altı saat sonra duruldu, Varyag denetim altına alındı, yoluna devam etti.
Mısır bizim kadar kolay lokma değildi.
Hong Konglu alttan girdi, üstten çıktı, beceremedi.
Süveyş Kanalı’ndan geçişine müsaade verilmedi.
Mecburen rotayı değiştirdi.
Çekile çekile Akdeniz’i uzunluktan boya katetti, Cebelitarık’tan geçti, Atlas okyanusuna çıktı, Afrika kıtasını yukardan aşağıya kadar indi, Ümit Burnu’ndan dolaştı, Hint okyanusuna açıldı, Malakka boğazını geçip, Çin’e ulaştı.
Üç ay sürmüştü.
28 bin kilometre yol yapmış, beş milyon dolar harcamıştı.
2002 yılı olmuştu.
Dalian tersanesine yanaştırıldı, üzerinde dokuz yıl çalışıldı.
2011’de tamamlandı.
İsmi değiştirildi, Liaoning yapıldı.
2012…
Çin’in birinci uçak gemisi olarak denize açıldı.
1960 işçi, 24 helikopter, 26 savaş uçağı taşıyor.
★
Ve artık bakıyoruz…
★
O gün, uçak gemisini Ukrayna’ya hibe eden, boğazlardan geçmesine hiç sesini çıkarmayan, hatta şad olan Rusya, bugün, Ukrayna’ya denizden yardım edilmesin diye, sıkı sıkıya Montrö’yü tembihliyor.
★
O gün, Ukrayna’nın dubasını boğazlardan sakın geçirme diye talimat veren, sıkı sıkıya Montrö’yü tembihleyen ABD, bugün, Ukrayna’ya yardım etmek için boğazlardan savaş gemilerini geçirmek istiyor.
★
İbret hikayesidir Varyag.
★
İdeolojik kaidelerin nasıl değişebileceğini, dostların nasıl düşmana dönüşebileceğini, omuz omuza saf tutanların nasıl yer değiştirebileceğini anlatan… İşte bu sebeplerle, Montrö’nün asla değişmemesi gerektiğini anlatan, ibret hikayesidir.”