Türkiye’de e-ticaret, bilhassa pandemi periyoduyla birlikte sözün tam manasıyla patlama yapmıştı. 2022’de 300 milyar TL’lik hacmi geçmesi beklenen e-ticaret dalının çok büyümesi, tüketici ve KOBİ dünyasında beklenmeyen pek çok türel sorun ya da eskiliği de gündeme getirmişti. Tüm dünyada olduğu üzere Türkiye’de de bu eksikleri gidermek ve dalın daha sağlıklı büyümesinin önünü açmak için hükümet, nisan ayında yasal düzenleme yapılacağının sinyalini vermişti. 29 Haziran Çarşamba günü mecliste komiteye gelen düzenleme, TBMM’nin alışılagelmiş dinamiğinin ötesinde, 1 Temmuz Cuma günü meclisten muhalefetin de takviyesini alarak süratle maddeleşti.
OLUMLU İZLENİM BASKIN
Yapılan düzenlemelerin tamamına yakını, tüketici ve pazar yerlerinde hizmet veren KOBİ’ler açısından muğlaklığı ve eksiklikleri gidermesi açısından olumlu olarak addedilebilir. Bilhassa hizmet verenlerin yasal tanımlamalarının yapılması, lisansların verilmesi, şahsî dataların nasıl paylaşılacağı, iptal/iade ödemesinin müddete bağlanması, reklamların ciroyla orantılı yapılması, tekelleşmenin önüne geçilmesine yardımcı olacak unsurlar, küresel reklam ağlarına verilen reklamlardan oluşan vergi kaybını önleyen düzenlemeler tüm paydaşlar tarafından olumlu olarak karşılanıyor.
SEKTÖRÜN İTİRAZLARI
Sektör temsilcileri, tüketici ve tekelleşmeyle ilgili genel olarak yapılan düzenlemeyi olumlu görse de birtakım itirazlar mevcut. İptal/iade ödeme mühletinin beş günle sonlandırılıp, 14 günlük yasal iade mühletinden evvel yapılmasının operasyonel zorluk üreteceği ve yasal iade mühletine taşınması genel beklenti. Öte yandan aşikâr hacmin üzerindeki şirketler için lisans fiyatlarının yüksekliği yatırımcıları ürkütmüş durumda. Düzenleme, muhakkak hacmi geçen e-ticaret şirketlerinin ödeme, kargo vb, üzere kesimlere girmesinin önünü kapatıyor. Yani e-ticaret şirketlerinin faaliyet alanlarının sonlandırılarak SuperApp olmalarının önüne geçilmesi yeniden dal tarafından tartışılan mevzulardan biri. Hacmi muhakkak büyüklüğün üzerinde olan pazar yerlerinin kendi özel markalarıyla eser üreterek satış yapmalarının mahzur olunması da tartışılan diğer bir mevzu. Küçük hacimli pazar yerlerinin kendi özel markalarına müsaade verilmesi, büyüklerin ise kendi markalarına pürüz olunması adil bulunmuyor. Kimi dal temsilcileri ise yasanın fazla muhafazacı olduğunu ve ticaretin kendi doğal akışına ziyan verebileceği görüşünü taşıyor.
Sektör ve hükümet tarafından daha epey tartışılacağı, bütün kesimi derinden etkileyecek ve birtakım unsurların gözden geçirilmesinin zorlanmasının beklendiği e-ticaret yasası, 1 Ocak 2023’te yürürlüğe girecek. Düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten evvel yapılan ve tıpkı tarihten itibaren altı ay içinde bu düzenlemeye uygun hale getirilmeyen aracılık mukavelelerinin ilgili kararları geçersiz sayılacak. Yükümlülüklere 1 Ocak 2024’e kadar ahenk sağlanması, lisans alma ise 1 Ocak 2025’ten itibaren yerine getirilmesi kararına bağlanmış.
DİKKAT ÇEKEN AYRINTILAR
– E-ticaret pazar yerinde kendisinin satış yapıp yapmadığına bakılmaksızın öteki elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların mal yahut hizmetlerinin teminine yönelik mukavele yapılmasına ya da sipariş verilmesine imkân sağlayan aracı hizmet sağlayıcılar “elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı” olarak; ister e-ticaret pazar yerinde isterse kendine ilişkin e-ticaret ortamında, kendi mal yahut hizmetlerinin teminine yönelik kontrat yapan ya da sipariş alan hizmet sağlayıcılar ise “elektronik ticaret hizmet sağlayıcı” olarak tanımlanacak.
– Seyahat acenteliği, sivil havacılık, ferdi emeklilik, bankacılık, sigortacılık, finansman, sermaye piyasası, ödeme hizmetleri, bahis ve talih oyunları ile elektronik haberleşme alanlarında faaliyet gösteren işletmeler, e-ticaret aracı hizmet sağlayıcı yahut e-ticaret hizmet sağlayıcı kabul edilmeyecek.
– Yükümlülükler süreç hacmine nazaran ayrılmış. Yıllık net 10, 30 ve 60 milyar ve üzeri süreç hacimleri üreten şirketlere çeşitli yükümlülükler getirildi. Tüm çizelgeye nazaran haksız ticari uygulama sayılacak durumlar maddede açıkça tabir edildi. Hangi durumda ne çeşit ve büyüklükte idari yaptırımların uygulanacağı belirtildi.
– Bir takvim yılındaki net süreç hacmi 10 milyar liranın, iptal ve iadeler hariç süreç sayısı 100 bin adedin üzerinde olan e-ticaret aracı hizmet sağlayıcı, faaliyetine devam edebilmek için Ticaret Bakanlığı’ndan lisans almak ve lisansını yenile-
mek zorunda olacak.