Türkiye’nin hava kalitesi DSÖ’nün insan sağlığının korunması için tavsiye ettiği yeni sınır değerlerin çok uzağında.
Salih KAPLAN
ANKARA (Anayurt) – Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), hava kalitesinin izlenmesinde kullanılan partikül madde 10 (PM10), partikül madde 2.5 (PM2.5) ve azot dioksit (NO2) sınır değerlerini düşürdü ancak Türkiye’nin hava kalitesi DSÖ’nün insan sağlığının korunması için tavsiye ettiği yeni sınır değerlerin çok uzağında.
DSÖ, sağlıklı bir havanın taşıması gereken sınır değerlerde düşüşe gitti. İnsan sağlığına en çok zarar veren hava kirleticilerinden kanserojen ince partikül madde (PM2.5) için yıllık sınır değeri metreküpte 10 mikrogramdan metreküpte 5 mikrograma, günlük sınır değeri de metreküpte 25 mikrogramdan metreküpte 15 mikrograma indiren DSÖ, kalp damar ve akciğer rahatsızlıklarına yol açan PM10 için ise yıllık sınır değeri metreküpte 20 mikrogramdan metreküpte 15 mikrograma, günlük sınır değeri ise metreküpte 50 mikrogramdan metreküpte 45 mikrograma çekti.
DSÖ’nün düşürdüğü bir diğer sınır değer ise ağırlıklı olarak ulaşımda kullanılan fosil yakıtlardan kaynaklanan azot dioksit (NO2) için oldu. NO2 için yıllık sınır değer metreküpte 40 mikrogramdan metreküpte 10 mikrograma kadar düşürüldü.
Ancak Türkiye’nin hava kalitesi yeni sınır değerlerin çok uzağında. Hava kalitesinin kesintisiz olarak izlenmesi noktasında halen önemli eksikleri bulunan Türkiye’de hava kalitesi için yeterli ölçümlerin yapılabildiği 51 ilin sadece 2’si DSÖ’nün eski sınır değerlerini karşılıyordu. Güncellenen sınır değerlerin altında hava kalitesine sahip il ise bulunmuyor.
Sağlık ve çevre alanında çalışan 17 meslek odası ve sivil toplum kuruluşu tarafından oluşturulan Temiz Hava Hakkı Platformunun çalışmasına göre, 2019 yılında İstanbul ve Ankara’da yıllık ortalama PM2.5 değeri metreküpte 21 mikrogram olarak ölçüldü. İzmir’de bu değer ortalama metreküpte 24 mikrogram olurken DSÖ’nün yeni sınır değerine göre en fazla metreküpte 5 mikrogram olması gereken PM2.5 değeri Çorum’da metreküpte 52 mikrogram, Iğdır’da metreküpte 78 mikrogram ve Muş’ta metreküpte 84 mikrogram olarak ölçüldü.
DSÖ’nün yıllık ortalama değeri metreküpte 10 mikrograma düşürdüğü NO2 değeri ise 2019 yılında İstanbul’da yıllık ortalama metreküpte 43 mikrogram, Ankara’da yıllık ortalama metreküpte 31 mikrogram, İzmir’de ise yıllık ortalama metreküpte 14 mikrogram olarak ölçüldü.
Türkiye hava kirliliği sınır değerlerini 2014’ten bu yana kademeli olarak azaltarak AB sınır değerlerine indirme başarısını gösterdi. Ancak Türkiye’de PM2.5’e ilişkin sınır değer henüz yok ve PM2.5 ile NO2 ölçümleri hala yetersiz. Pek çok ildeki PM2.5 değeri ise, PM10’dan dönüştürülerek tahmin ediliyor.
