Dünya Sıhhat Örgütü (WHO), ‘M. Tuberculosis’ basilinin keşfedildiği gün olan 24 Mart 1882 tarihine ithafen, 1996’dan beri her yıl 24 Mart tarihini ‘Dünya Tüberküloz Günü‘ olarak belirledi ve hastalığa dikkat çekmek üzere etkinlikler düzenlenmesini önerdi.
Geçtiğimiz hafta Akciğer Sıhhati ve Ağır Bakım Derneği (ASYOD) tarafından Antalya’da gerçekleştirilen Ulusal Akciğer Sıhhati Kongresi’nde, açıklamalarda bulunan ASYOD İdare Heyeti Üyesi ve Sıhhat Bakanlığı Koronavirüs Bilim Şurası Üyesi Prof. Dr. Tevfik Özlü, tüberküloz basili taşıyıcısı olan fakat hastalık yaşamayan dünyada 2 milyara yakın ‘gizli tüberküloz’ olayı olduğunu, her yıl bunların ortasından 10 milyona yakın etkin tüberküloz hastası çıktığını söyleyerek, bâtın tüberküloz denetim altına alınmadan tüberkülozu yok etmenin mümkün olmadığına işaret etti.
“HASTALIK KAPALIYKEN BULAŞMAZ, ETKİN OLUNCA BULAŞICILIK BAŞLIYOR”
Prof. Dr. Özlü, “Bunlar tüberküloz basilini taşıyor ama bulaştırıcı değil. Ancak basilin hastalık yapmasını kolaylaştıran birtakım faktörler, sonradan hayatınıza girebiliyor. Bunlarla karşılaştığınızda, uyur halde olan, hastalık yapmayan basil, reaktivasyon dediğimiz duruma geçiyor ve çoğalmaya başlayarak hastalık tablosunu oluşturuyor. Biz, basili taşıyan lakin şimdiye kadar hiç hasta olmamış şahıslara kapalı tüberküloz olayı diyoruz. Şayet saklı tüberküloz hadiselerinin ortasından, ileride faal hastalığa dönüşebilecek olanları evvelden bilebilirsek, biz bu şahısların hami tedavilerle hasta olmalarını önleyebiliriz. Ayrıca zımnî tüberküloz olayları, hastalık meydana geldiğinde basili pek çok bireye bulaştırma riski de oluşturuyor. Halbuki gözetici tedaviye aldığımızda, bulaşmayı da önlemiş olacağız. Hasebiyle tüberkülozun toplumda yayılmasını, bulaşmasını ortadan kaldırmış oluyoruz” diye konuştu.
Gizli tüberküloz açısından risk kümelerinde taramalar yapılıp etkin hasta haline dönüşmesi olası hadiselerde, gözetici tedavilerin bir an evvel başlanması gerektiğine de işaret eden Prof. Dr. Özlü, “Günümüzde yeni konsept, kapalı tüberkülozu risk kümeleri için evvelce tedavi edip etkin hastalığı önlemek ve böylelikle (sağlıklı) toplumu da korumak” dedi.
“PANDEMİ DE DE BAĞIŞIKLIK BASKILAYICI TEDAVİLER ÇOK KULLANILDI”
Gizli tüberküloz hadisesinde hastalığın etkin hale gelmesi için gereken şartların ise büyük ölçüde bağışıklık sistemiyle ilgili olduğunu belirten Prof. Dr. Özlü, şu bilgileri verdi: “Daha çok, kişinin bağışıklık sistemini bozan durumlar olduğunda taşıyıcı olanlar faal hasta haline geçiyor. Mesela HIV olumluluğu ya da anti-TNF ilaçlar dediğimiz bağışıklığı baskılayan ilaçların kullanımı, kronik böbrek hastalığı tablosu gelişmesi, organ nakli olmak üzere; tüberküloza karşı bizi koruyan, basili sınırlayan, basilin çoğalmasını engelleyen hücresel bağışık sistemini baskılayan bir durum ortaya çıkarsa, o vakit hastalığa dönüşüyor.
Son vakitlerde daha çok artmaya başladı, zira bağışıklığı baskılayan tedaviler arttı. Bugün pek çok tıp kolunda artık bu tedaviler uygulanıyor. Organ nakilleri yapılıyor, ayrıyeten Covid pandemisinde uzun periyodik, yüksek doz kortizon tedavisi alan hastalar oldu. Onun da ötesinde bağışıklık baskılamak için birtakım ilaçlar da kullanıldı (ağır hastalarda). Bunun da tahminen bir tesiri olmuş olabilir, vakit içinde göreceğiz lakin sonuç itibariyle bağışıklık sistemi baskılanmış kişi sayısı arttı toplumumuzda. Bu nedenle de zımnî tüberkülozun açığa çıkma riski de artıyor.“
“DEPREM FELAKETİ ‘AKTİF’ HASTALAR AÇISINDAN RİSK OLUŞTURDU”
Deprem felaketinin tüberküloz açısından kimi riskler yaratmış olabileceğine de değinen Prof. Dr. Özlü, kelamlarını şöyle noktaladı: “Deprem bölgesi için asıl riski oluşturan, etkin hastalar. Zımnî tüberküloz olayları bulaştırıcı değil zira. Ancak faal tüberküloz hastaları için bu risklerin hepsi var ve artmış durumda. Zira zelzele bölgesinde insan hareketliliği çok oldu, kalabalıklar bir ortada, konteyner kentlerde, çadır kentlerde, bir soba yanıyor etrafında çok sayıda kişi yaşamak zorunda vs.
Tüberküloz da nefes yoluyla bulaşan bir hastalık olduğu için, hasta bir kişi varsa ondan sağlam bir şahsa bulaşabiliyor. Bütün bu hastalar nizamlı olarak tedavi altındaydı, bu nedenle de bulaştırıcılıkları da yoktu. Lakin sarsıntı sonrası, kısa bir müddetliğine de olsa bu takip sistemi sekteye uğradı. 1000 civarında bu türlü etkin tüberküloz hastası ya da esirgeyici tedavi alan hasta vardı bölgede, onlara ulaşıldı ve tedavilerine devam edecek biçimde planlamalar yapıldı. Lakin birinci günlerde tedavisi aksamış hastalar olabilir, ya da hastalar o bölgeden farklı vilayetlere göç ettiler. Bu göçlerin birçok da kişisel oldu, yani denetim dışıydı. Hasta gittiği yerde tedavisine devam etmeyebiliyor, ilaçlarını aksatabiliyor. Bu da hem bulaşma açısından, hem de hastanın kendisinde ilaç direnci açısından risk oluşturuyor.”
