Sıhhat ve Etraf Birliği HEAL, hava kirliliğinden ötürü cıvaya maruz kalan çocuklarda IQ düzeyinin düştüğünü açıkladı. HEAL’in raporuna nazaran, hava kirliliği çocukların beyinlerine ziyan vererek, Türkiye’de yılda toplam 8 bin 500 IQ puanı kaybına yol açıyor.
Sıhhat ve Etraf Birliği HEAL (Health and Environment Alliance) tarafından yayınlanan ‘Türkiye’de Kronik Kömür Kirliliği: Kömürün Sıhhat Yükü ve Kömür Bağımlılığını Sonlandırmak’ raporu, termik santrallerden kaynaklı hava kirliliğinin yarattığı sıhhat problemlerine dikkat çekiyor. Rapora nazaran, hava kirliliğinden herkes etkileniyor, lakin kimi kümeler başkalarından daha fazla risk altında. Bu kümeler, gebeler, çocuklar, yaşlılar ve astım, kalp üzere kronik hastalığı olanlar.
Elektrik, ısınma ve sanayi maksatlı kullanılan kömürün dünyadaki en büyük ikinci cıva emisyon kaynağı olduğuna dikkat çeken çalışmada, termik santrallerden kaynaklanan cıvanın basitçe buharlaşarak hava yoluyla yayıldığı belirtiliyor. Kirli hava, başta büyüme çağındaki çocuklarda telafi edilmesi mümkün olmayan bilişsel bozukluklara neden oluyor. Hava kirliliğine, bilhassa cıvaya maruz kalan çocukların daha sonraki yıllarda hastalık geliştirme riski artıyor.
HEAL Türkiye Sıhhat ve Güç Siyasetleri Kıdemli Danışmanı Funda Gacal, cıvanın nasıl dağıldığını ise şöyle anlatıyor: “Şimdiye dek daima cıvanın fabrika atıklarıyla suya karıştığını konuştuk. Halbuki termik santrallerin neden olduğu cıva kolay kolay havaya karışır. Havadaki cıva çökelme yahut yağış yoluyla suya geçer ve besin zincirindeki toksik seyahati başlar, böylelikle kömür yakılmayan bölgelerde dahi besin yoluyla insan vücuduna girer. Cıvalı deniz eserlerinin tüketimi, bilhassa gebeler ve küçük çocuklar için çok riskli. Gelişme çağında olmaları sebebiyle çocuklar hava kirliliğine karşı daha savunmasız.”
Gacal ayrıyeten, cıvanın yanı sıra hava kirliliği partiküllerinin annenin akciğerlerinden plasentaya geçerek çocuklara daha doğmadan ziyan verdiğine dair yeni bulgular yayınlandığının da altını çiziyor.
2019 yılında Türkiye’deki kömür yakıtlı termik santrallerden kaynaklı cıva emisyonunun çocuklarda toplam 8 bin 850 IQ puanı kaybına neden olduğunu vurgulayan rapora nazaran, çocukların ömür uzunluğu taşıyacakları bu riskin boyutlarını belirlemek de şimdi mümkün değil.
3 BİNDEN FAZLA ERKEN DOĞUM, 300’DEN FAZLA ERKEN VEFAT
Nöroloji ve Çocuk Nörolojisi Uzmanı Doç. Dr. Semih Ayta ise cıvanın gelişmekte olan beyin için toksik bir husus olduğuna dikkat çekerek şunları söylüyor: “Anne karnındaki ve erken periyotta bebekler özel bir risk taşırlar. Hamileler ve çocuklar cıvaya farklı yollarla maruz kalabilir. Cıva için ‘güvenli’ diyebileceğimiz rastgele bir düzey olmadığı üzere, düşük seviyede maruz kalma da akut yahut kronik zehirlenmeye yol açabilir. Çocukların hudut sistemi üzerinde tesir yaratabilir. Ana rahiminde yahut doğumdan sonraki birinci yıllarda hava kirliliğine maruz kalmak, ileriki yıllarda sıhhat sıkıntıları riskini artırır.”
Gerçekten HEAL’in raporunda da cıvanın yanı sıra hava kirliliğine bağlı olarak çocuklarda çok sayıda sıhhat sorunu, erken doğum, hatta erken vefatlar görüldüğü tabir ediliyor. Buna nazaran 2019 yılında, 3 bin 70 erken doğum, 26 bin 500 bronşit olayı, 237 bin 37 astım ve bronşit semptomu gösterilen gün (astım hastası çocuklarda) ve 352 erken mevt olayı tespit edildi.
FİLTRELER CIVA İÇİN TAHLİL DEĞİL
Çocukların IQ düzeyini, hasebiyle eğitim ve iş hayatlarındaki performanslarını düşüren cıva maruziyeti, kalıcı hasarlara yol açarak toplumu ve ekonomiyi de olumsuz etkiliyor. Yalnızca Avrupa’da cıva maruziyeti kaynaklı sıhhat maliyetinin yılda 9 milyar euronun üzerinde olduğu hesaplanıyor. HEAL’in raporunda, Birleşmiş Milletler Etraf Programı 2018 Global Cıva Kıymetlendirme Programı datalarına nazaran, Türkiye’de linyit ve taş kömürlü termik santrallerin her yıl 6 ton cıva kirliliğine neden olduğu vurgulanıyor.
Cıvanın termik santrallerdeki standart filtrelerle yüzde 100 tutulmadığına dikkat çeken Gacal, “Sorunun tahlili açık, kömürden elektrik üretimine son vermek” diyor.
‘Türkiye’de Kronik Kömür Kirliliği: Kömürün Sıhhat Yükü ve Kömür Bağımlılığını Sonlandırmak’ raporunda, siyaset yapıcılara yönelik tahlil teklifleri şöyle sıralanıyor:
● Mevcut ve eskimiş kömürlü termik santrallerin en kısa müddette kapatılması ve yenilerinin inşa edilmemesi.
● Sıhhat ve etraf tesir değerlendirmeleri ile şuurlu güç seçimleri yapılması.
● Elektrik kesiminden kaynaklanan emisyonların şeffaf bir biçimde raporlanarak data şeffaflığının artırılması ve bunların bilimsel olarak değerlendirmesine müsaade verilmesi.
● Sıhhat istatistikleri ve ilçe seviyesinde de hastalık hadiselerine ait istatistiklerin kamuoyuyla paylaşılması.
● İktisat, güç ve etraf mevzuatları ve stratejilerini birbirleriyle ilişkilendirilerek güç kesimi planlamasının geliştirilmesi, uzmanların ve halkın iştirakine müsaade verilerek şeffaflığın artırılması.
● Sürdürülebilir yenilenebilir güç ve güç tasarrufu biçimlerinin tercih edilmesi.
● Paris İklim Anlaşması’nın onaylanması ve tezli bir Ulusal Katkı Beyanı (NDC) ile yenilenebilir güç kaynaklarının hisselerinin artırılmasına dair amaçların belirlenmesi.
SAYILARLA HAVA KİRLİLİĞİNİN ÇOCUK SIHHATİNE ETKİSİ
– 3.070 erken doğum
– 26.500 bronşit vakası
– 237.037 astım ve bronşit semptomu gösterilen gün (astım hastası çocuklarda)
– 8.850 IQ puanı kaybı (cıva maruziyetine bağlı)
– 352 erken ölüm
HEAL HAKKINDA
Sıhhat ve Etraf Birliği HEAL, etrafın insan sıhhatine tesirlerini Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerde ve global ölçekte çalışan, Avrupa’nın önde gelen kar maksadı gütmeyen kurumlarından birisidir. HEAL 70’ten fazla üye kuruluşu ile Dünya Sıhhat Örgütü Avrupa Bölgesi’ndeki 53 ülkeden 200 milyondan fazla insanı; milletlerarası, ulusal ve lokal ölçekte yer alan sıhhat çalışanlarını, hastaları, vatandaşları, bayan kümelerini, gençlik kümeleri ve etraf uzmanlarını temsil eder.